بوم مدل کسب و کار چیست؟

در عصر رقابت دیجیتال، صرفاً داشتن یک محصول یا خدمت کافی نیست. شرکت‌ها، استارتاپ‌ها و حتی سازمان‌های غیرانتفاعی باید بدانند چگونه ارزش خلق کنند، چگونه آن را به دست مشتری برسانند و از چه طریقی پایدار بمانند. اینجاست که ابزارهایی نظیر بوم مدل کسب‌وکار (Business Model Canvas) به کار می‌آیند.

مدل کسب‌وکار در حقیقت توصیف نحوه عملکرد یک سازمان در خلق، ارائه و دریافت ارزش است. اما تا قبل از معرفی ابزار بوم مدل کسب‌وکار، این توصیف اغلب مبهم، پراکنده و غیرقابل نمایش در یک نگاه بود. «الکساندر استروالدر» با طراحی بوم مدل کسب‌وکار، این امکان را فراهم کرد تا صاحبان کسب‌وکارها، ایده‌ها و سازمان‌ها بتوانند در قالب یک صفحه تصویری ساده، ساختار کلی فعالیت خود را ترسیم، تحلیل و حتی بازطراحی کنند.

سایت صنعت گشت با توجه به نیاز کسب و کار ها به بوم کسب و کار لازم دانست توضیحات لازم را در اختیار شما صنعت گران عزیز قرار دهد.

تعریف بوم مدل کسب‌وکار

بوم مدل کسب‌وکار یک الگو و چارچوب تصویری است که ۹ جزء اصلی کسب‌وکار را در یک صفحه نشان می‌دهد. این ابزار با هدف درک ساده، قابل مقایسه و پویا بودن مدل‌های کسب‌وکار طراحی شده و به کسب‌وکارها امکان می‌دهد که اجزای مختلف خود را بهتر بشناسند، فرضیات خود را تست کنند و به سرعت به تغییرات محیط پاسخ دهند.

این ۹ جزء شامل:

1.بخش مشتریان

2.ارزش پیشنهادی

3.کانال‌های ارتباط

4.روابط با مشتری

5.جریان‌های درآمدی

6.منابع کلیدی

7.فعالیت‌های کلیدی

8.شرکای کلیدی

9.ساختار هزینه

تحلیل اجزای بوم مدل کسب‌وکار


1. بخش‌های مشتریان (Customer Segments)

هیچ کسب‌وکاری نمی‌تواند برای همه افراد ارزش ایجاد کند. در این بخش، مشخص می‌شود که چه گروه‌هایی از افراد یا سازمان‌ها مشتری کسب‌وکار هستند. تحلیل دقیق این بخش شامل شناخت دقیق مخاطب، تقسیم‌بندی بازار (Demographic, Geographic, Behavioral) و ارزیابی اندازه بازار است.

نمونه‌ها:

کاربران حرفه‌ای نرم‌افزارهای گرافیکی

مسافران مستقل در حوزه گردشگری

2. ارزش پیشنهادی (Value Propositions)

در این بخش مشخص می‌شود که چه مشکلی از مشتری حل می‌شود یا چه نیازی برآورده می‌گردد. ارزش می‌تواند در قالب قیمت پایین، نوآوری، کیفیت، تجربه کاربری، برند، راحتی یا حتی سبک زندگی باشد.

سؤال کلیدی: چرا مشتری باید شما را انتخاب کند و نه رقیب را؟

3. کانال‌ها (Channels)

ارائه ارزش به مشتری از طریق کانال‌هایی صورت می‌گیرد که شامل آگاهی‌رسانی، فروش و پشتیبانی است. این کانال‌ها باید هم از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه و هم از نظر تجربه کاربری کارآمد باشند.

مثال: وب‌سایت رسمی، فروشگاه فیزیکی، اپلیکیشن موبایل، بازاریابی ایمیلی، تماس تلفنی

4. روابط با مشتری (Customer Relationships)

کسب‌وکارها باید مشخص کنند که چگونه با مشتری ارتباط برقرار می‌کنند و چگونه آن را حفظ می‌کنند. این روابط می‌تواند خودکار، فردی، مبتنی بر جامعه یا خدماتی باشد.

نمونه‌ها:

  • خدمات پس از فروش

  • پشتیبانی آنلاین 24 ساعته

  • سیستم وفاداری مشتریان

5. جریان‌های درآمدی (Revenue Streams)

در این بخش، نحوه درآمدزایی از ارزش پیشنهادی توضیح داده می‌شود. کسب‌وکارها ممکن است از یک یا چند منبع درآمدی استفاده کنند.

مدل‌های درآمدی:

  • فروش مستقیم محصول یا خدمت

  • حق اشتراک (مانند سرویس‌های استریم)

  • تبلیغات

  • درآمد از کمیسیون

  • اجاره یا لیسانس نرم‌افزار

6. منابع کلیدی (Key Resources)

ارائه خدمات و ایجاد ارزش نیازمند منابعی است که ممکن است فیزیکی، فکری، انسانی یا مالی باشند. این منابع موتور اصلی کسب‌وکار برای بقا و رشد هستند.

مثال‌ها:

  • تجهیزات و زیرساخت فناوری

  • برند و پتنت

  • تیم متخصص و توسعه‌دهنده

  • سرمایه اولیه و نقدینگی

7. فعالیت‌های کلیدی (Key Activities)

فعالیت‌هایی که بدون انجام آن‌ها کسب‌وکار نمی‌تواند زنده بماند، در این بخش آورده می‌شود. این فعالیت‌ها باید هم‌راستا با ارزش پیشنهادی و کانال‌های ارائه باشند.

نمونه‌ها:

  • طراحی و توسعه محصول

  • بازاریابی دیجیتال

  • مذاکره با شرکا

  • مدیریت عملیات

8. شرکای کلیدی (Key Partnerships)

برخی منابع یا فعالیت‌ها خارج از سازمان انجام می‌گیرند و از طریق شرکای کلیدی تأمین می‌شوند. این شراکت‌ها می‌توانند به دلایل صرفه‌جویی در هزینه، کاهش ریسک یا دسترسی به بازار جدید شکل بگیرند.

انواع شرکا:

  • تأمین‌کنندگان تخصصی

  • شرکای توزیع

  • همکاران فناوری

  • استارتاپ‌های مکمل

9. ساختار هزینه (Cost Structure)

در پایان باید مشخص شود که کسب‌وکار برای انجام فعالیت‌ها، استفاده از منابع و حفظ شراکت‌ها چه هزینه‌هایی می‌پردازد.

نمونه هزینه‌ها:

حقوق و دستمزد

تبلیغات و بازاریابی

توسعه زیرساخت

نگهداری نرم‌افزار

مزایای استفاده از بوم مدل کسب‌وکار

سادگی در ارائه ایده به سرمایه‌گذار

درک شفاف از نقاط ضعف و قوت مدل تجاری

انعطاف‌پذیری در تغییر و بازطراحی

مناسب برای تیم‌سازی و هم‌افزایی اعضای تیم استارتاپ

ابزاری عالی برای تدوین استراتژی در مراحل اولیه یا زمان pivot

سازمان‌های دولتی برای خدمات نرم‌افزاری

نمونه‌های کاربردی در ایران و جهان

اسنپ (در ایران): ارزش پیشنهادی ساده = جابه‌جایی سریع، ارزان و قابل اعتماد؛ درآمد = کمیسیون از هر سفر؛ مشتریان = رانندگان و مسافران؛ کانال = اپلیکیشن موبایل.

نتفلیکس: ارزش پیشنهادی = دسترسی بدون محدودیت به محتوای ویدیویی؛ درآمد = اشتراک ماهانه؛ مشتریان = خانواده‌ها و علاقمندان سرگرمی.

نتیجه‌گیری

بوم مدل کسب‌وکار، برخلاف بسیاری از طرح‌های سنگین و زمان‌بر کسب‌وکار سنتی، یک ابزار سریع، کارآمد و دیداری برای طراحی، تحلیل و بازآفرینی مدل‌های درآمدی است. مهم نیست که یک کسب‌وکار سنتی کوچک هستید یا یک استارتاپ فناورانه، بوم مدل کسب‌وکار به شما کمک می‌کند تا دقیق‌تر فکر کنید، شفاف‌تر تصمیم بگیرید و سریع‌تر رشد کنید.

منابع پیشنهادی برای مطالعه بیشتر:

کتاب خلق مدل کسب‌وکار اثر الکساندر استروالدر و ایو پیگنر

کتاب طراحی ارزش پیشنهادی از همین نویسندگان

دوره‌های آنلاین در Coursera و Edx درباره Business Model Canvas

ابزارهای طراحی آنلاین مانند: strategyzer.com و 

پستهای مشابه

نوشتن نظر:
برای ارسال نظر باید وارد حساب کاربری خود شوید.